ชาอูหลง

ชาอูหลง

วันนี้จะมาเล่าเรื่องราวของชาจีนยอดนิยมพันธุ์หนึ่งครับ นั้นคือ ชาอูหลง（乌龙茶）ซึ่งถือได้ว่าเป็น ชาจีนที่นิยมดื่มกันเป็นอันดับหนึ่งของคนไทยเลยทีเดียว ถิ่นกำเนิดของชาอูหลงนั้น มาจากมณฑลฮกเกี้ยน
（福建）ของจีน โดยบ้างก็ว่ามาจากเมืองอานซี （安溪）บ้างก็ว่ามาจากแถบภูเขาอู่อี๋ซาน（武夷山）แต่ก็อย่าไป ยึดถือจริงๆจังๆมากนะครับ เพราะชาวจีนตามแหล่งกำเนิดชาอูหลงในหมู่บ้านต่างๆ ก็พยายามที่จะโปรโมท เรื่องราวเหล่านี้ ซึ่งผมเห็นว่าเป็นเรื่องธรรมดาของการทำการตลาด ส่วนตำนานเรื่องชื่ออูหลง ซึ่งแปลว่ามังกรดำ นั้นก็มีหลายตำนานเรื่องเล่า แต่เอาเป็นว่ารสชาดของชาอูหลงนี่เป็น อันดับหนึ่ง ของผมตลอดกาลเลยละครับ

ชาอูหลง เป็นชาที่หมักน้อย อยู่ระหว่างชาเขียวกับชาแดง (คนจีนเรียกชาแดง แต่ฝรั่งจะเรียกชาดำ) มีค่าออกซิเดชันอยู่ระหว่าง 8-85% ขึ้นอยู่กรรมวิธีการผลิต สีของน้ำชาจะออกเหลืองอมเขียว รสชาดก็ผสมผสาน กันมีทั้งความเข้มข้นจากการหมัก และกลิ่นของความสดของใบชา กลิ่นน้ำชาหอมสดชื่น หลังจากดื่มแล้ว ก็ยังมีกลิ่นของชา ติดอยู่ในปากและลมหายใจ ยิ่งถ้าเป็นชาอูหลงคุณภาพดีดีนี่ บรรยากาศความสดชื่นของไร่ชา นี่ลอยขึ้นมาในจิตนาการเลยละครับ ซึ่งความพิเศษอันนี้เลยที่ชาอูหลงครองใจ ผมตลอดกาล ซึ่งถ้าดื่มชาเขียว ที่ไม่ได้หมักเลย ก็รสชาดเบาเกินไป จะดื่มพวกชาแดง เช่น ชาฝรั่งต่างๆ ก็ฝาดไป อีกทั้งเราเองก็เป็นลูกหลาน ชาวจีนฮกเกี้ยนโพ้นทะเล ก็ต้องนั่งจิบชาอูหลงบอกยี่ห้อก่อนครับ
ผมเชื่อว่า ชื่อของชาอูหลงนี่ทำให้พวกเราสบสันกับการเรียกชื่อชาจีนมากครับ เนื่องจากชาอูหลงที่มา จากแหล่งปลูกต่างๆก็จะมีชื่อเรียกต่างๆกันไป แต่ทั้งหมดนั้นอยู่ในกลุ่มชาอูหลงนั้นเอง ผมจะจำแนกชนิดของ ชาอูหลงตามแหล่งที่มาดังนี้ครับ

ภาพเปรียบเทียบใบชาอูหลงสด ใบชาอูหลงที่หมักและนำมาม้วนเป็นก้อนกลมแล้ว สีของน้ำชาสีเหลืองอมเขียว และใบชาที่ผ่านการชงแล้ว

ชาอูหลงที่มาจากจีนแผ่นดินใหญ่ที่มีชื่อเสียง หายาก และแพงที่สุดคือมาจากแหล่งปลูกภูเขาอู่อี๋ซาน（武夷山）จากฮกเกี้ยน ชาอูหลงที่มีชื่อเสียงดังคับฟ้าอันดับหนึ่งของเราคือ ชาต้าหงเผา （大红袍）ซึ่งเป็นชาที่มีราคาแพงมากที่สุดของโลก และใบชาจากต้นชาต้าหงเผาในตำนานนั้น ไม่มีขายกันในตลาด นะครับต้องประมูลซื้อกัน ในปี 2002 ชาต้าหงเผาน้ำหนัก 20 กรัม ถูกประมูลไปด้วยราคา 23,000 เหรียญสหรัฐ หรือประมาณ 713,000 บาท!  และล่าสุดในปี 2004 ชาต้าหงเผาเกรดเดียวกันก็ถูกประมูลไปในราคา 21,000 เหรียญสหรัฐ ต้นชาต้าหงเผาในตำนานนั้น ผมค่อยเอามาเล่าในโอกาสต่อไปละกันครับ เพราะสนุกและน่าสนใจ นำมาแยกเขียนเฉพาะต้าหงเผาได้เลย ส่วนชาอื่นๆจากอู่อี๋ซานเช่น ชาสุ่ยจินกุย （水金龟）ชาสุ่ยเซียนหรือจุ้ยเซียน （水仙） ก็เป็นชามีชื่อเสียงและหาดื่มได้ในบ้านเรา
ชาทิกวนอิม （铁观音）เป็นก็ชาอูหลงจากฮกเกี้ยนที่มีชื่อเสียงและดื่มกันอย่างแพร่หลาย มีแหล่งผลิตอยู่เมืองอานซี แต่ปัจจุบันมีการปลูกกันหลายที่ในจีน ชาทิกวนอิมที่ดี จะมีสีเหลืองทอง มีกลิ่นหอมของดอกไม้ ให้ความสดชื่น และจะมีกลิ่นและรสจากการหมักที่ได้จากการออกซิเดชั่นอยู่ด้วย
ชาอูหลงจากมณฑลกวางตุ้งที่มีชื่อเสียงคือชาตานฉ่ง （单枞） ซึ่งจะเป็นชาจีนที่มีกลิ่นของผลไม้ และดอกไม้ ส่วนตัวเองผู้เขียนก็ไม่เคยได้ลิ้มลองชาจากกวางตุ้งชนิดนี้เลย ไว้มีโอกาสได้ชิมจะมาเขียนบรรยาย ถึงรสชาดกันในคราวต่อไป

นอกจากชาอูหลงที่มีแหล่งกำเนิดจากแผ่นดินใหญ่แล้ว เกาะไต้หวันที่อยู่ใกล้กับมณฑลฮกเกี้ยน ก็เป็นแหล่งผลิตชาอูหลงที่สุดยอดอีกแหล่งหนึ่งครับ การปลูกชาอูหลงในไต้หวันเริ่มประมาณกลางปีศตวรรษที่ 19 (ปี ค.ศ. 1850-1900) โดยจะปลูกพันธุ์ชาที่ปลูกได้ในมณฑลฮกเกี้ยน แต่เนื่องจากสภาพอากาศที่แสนจะ หลากหลายในเกาะไต้หวัน ทำให้การเก็บชาในแต่ฤดูกาลจะทำให้คุณภาพของใบชาที่ได้แตกต่างกันไปครับ สภาพภูมิประเทศเช่นปลูกชาที่ภูเขาแต่ละลูก ความสูงไม่เท่ากัน ดินไม่เหมือนกัน ใบชาที่ได้ก็มีรสชาดแตกต่าง กันไปอีกด้วยครับ

ไร่ชาอูหลง ดอยวาวี จังหวัดเชียงราย

ชาอูหลงก้านอ่อน เบอร์ 17 (พันธ์หร่วนจือ) จากที่นี้เคยได้รางวัลชนะเลิศยอดเยี่ยม พระราชทานประกวดชาไทย ( Thailand Asean coffee&Tea Festival 2011 ) เมื่อปี พ.ศ. 2554

ชาอูหลงจากไต้หวันที่มีชื่อเสียงและมีจำหน่ายในบ้านเรา เช่น ชาอูหลงตุ้งติ่ง（凍頂）ซึ่งมีแหล่ง ปลูกที่เมืองหนานโถว（南投县） ชาอาลีซาน（阿里山茶）ซึ่งปลูกกันที่ระดับความสูงประมาณ 1,000-1,400 เมตร จากระดับน้ำทะเลบนภูเขาอาลีซาน ชาอาลีซานมีจุดเด่นที่มีกลิ่นผลไม้ออกมาเด่นมาก และน้ำชามีสีเหลือง ทองสวย ชาหลีซาน（梨山） ชาหร่วนจือ（软枝） และชาจินซวน（金萱）ก็เป็นชาที่มาจากไต้หวันเช่นกัน

สำหรับในประเทศไทยเอง มีแหล่งปลูกชาอูหลงอยู่ที่ดอยแม่สลอง จังหวัดเชียงราย เนื่องจากสภาพ อากาศบนดอยแม่สลองและภูเขาสูงของไต้หวันมีสภาพอากาศที่คล้ายกัน จึงนำพันธุ์ชาอูหลง พันธ์หร่วนจือ หรืออูหลงก้านอ่อนเบอร์ 17 และพันธุ์จินซวน หรืออูหลงเบอร์ 12 จากไต้หวันมาทดลองปลูกและพัฒนา ในสมัยของนายกรัฐมนตรีพลเอกเกรียงศักดิ์ ชมะนันท์ จนปัจจุบันชาอูหลงเบอร์17 และ เบอร์12 ของไทยเป็นที่รู้จักของคอชาจีนทั่วโลก

ชาอูหลงตุ้งติ่ง ที่ปลูกจากไร่ชาไทยสงวนใบชา ดอยแม่สลอง จังหวัดเชียงราย

ปีใหม่ที่ผ่านมา (พ.ศ.2556) ผมมีโอกาสได้ไปเยี่ยมชมและดื่มชาตามไร่ชาต่างๆบนดอยแม่สลอง รู้สึกปลาบปลื้มและสำนึกในพระมหากรุณาธิคุณของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ในหลวงของเราชาวไทย ที่มีพระราชดำริพลิกพื้นฝิ่น เป็นถิ่นชา ส่งเสริมการปลูกชาบนดอย ทำให้เรามีชาอูหลงชั้นเลิศ ราคาไม่แพง และไม่ต้องนำเข้าจากต่างประเทศ มาให้เราได้ลิ้มลองกันครับ